Pupoljak nelegalne gradnje nikao je pre oko četiri decenije u Kaluđerici. Rascvetao se tokom raspada Jugoslavije devedesetih godina i, preko Altine u Zemunu, proširio se na gotovo svaku beogradsku opštinu.
Umesto mirisnog cveta, ovaj kancer arhitekture i građevinarstva ruži izgled prestonice dovodeći u opasnost njene stanovnike. A sve je počelo u najvećem divljem naselju na Balkanu.
– Kada je u pitanju naselje Kaluđerica kao jedno od simbola nelegalne gradnje, koja je započeta pre oko 40 godina, trebalo bi naglasiti da je neadekvatan odgovor države na tu pojavu otvorio vrata za bespravnu gradnju i u drugim delovima grada. Razlog zbog kojeg se tada, kao uostalom i sada, nije moglo stati na put bespravnoj gradnji jeste nedostatak uređenih urbanističkih lokacija koje bi se građanima mogle ponuditi. Umesto toga, svedoci smo brojnih neadekvatnih saobraćajnica, neuređenog ambijenta i slično – kaže za „Blic“ Aca Popović, specijalni savetnik u Privrednoj komori Srbije.
Migracije u ratom zahvaćenoj Jugoslaviji devedestih godina naterale su ljude da, daleko od svog ognjišta, grade kuće u Altini i okolnim naseljima u Zemunu. Na krilima selidbi tako je nastalo još jedno neuređeno naselje nebezbedno za život.
– Jasno je da smo duži vremenski period bili suočeni sa selidbama i napuštanjem ognjišta, te su se ljudi masovno naseljavali u Beogradu, a jednom kad se izgube konci teško je kasnije regulisati stvar. I nije samo glavni grad bio na udaru, već i mesta blizu njega. Talas naseljavanja zahvatio je širi pojas, pa tako u krajevima gde ste do tada imali jednu kuću, počele su da niču nelegalne višespratnice – objašnjava naš sagovornik.
Danas je, međutim, problem nelegalne gradnje preplavio ceo Beograd. Ipak, u svom tom bezakonju postoji jedno pravilo – nadogradnja u centru, višespratnice po obodima.
– U obodnim gradskim naseljima dominiraju podignute višespratnice, dok se u centralnim opštinama više radi na nadogradnji. Dozvolilo se da u jezgru Beograda postoje objekti za dva sprata viši od urbanističkih parametara. Prestonica se trajno ruži i, ono što je ključno, postaje nebezbedna za stanovanje – zaključuje Aca Popović.
Opisujući nelegalnu gradnju kao „najvećeg neprijatelja Beograda danas“ gradski urbanista Milutin Folić posebno se osvrće na bezbednost samih objekata apelujući na građane da ne kupuju stanove od divljih graditelja.
– Građani koji kupuju stanove u nelegalno izgrađenim zgradama su prevareni, jer ti stanovi nisu prošli nikakvu kontrolu standarda, kvaliteta, protivpožarne zaštite, zaštite od zemljotresa… Neki povlašćeni pojedinci očigledno sistematski urušavaju planski sistem gradnje koji nije bez veze postavljen još u doba drevnih civilizacija – objašnjava Folić.
On napominje da predsednici pojedinih opština stimulišu divlju gradnju „ponašajući se kao urbanisti i nadajući se da niko neće primetiti kako se gradi“.
BORČA, OVČA, KOTEŽ…
Prema mišljenju gradskog urbaniste, leglo današnje nelegalne gradnje čine Borča, Ovča, Kotež, Krnjača i Padinska Skela, čiji je zbirni naziv leva obala Dunava.
– Na celoj levoj obali Dunava građani nemaju mogućnost da se priključe na kanalizaciju jer nije građeno planski. Divlji graditelji ne grade garaže, pa se ljudi parkiraju na ulici koja je zato i uža – kaže Folić i pominje još neke od brojnih primera poput višespratnice u Venizelosovoj ulici, nadogradnje na Kosančićevom vencu…
SVAKI ŠESTI BEZ PAPIRA
Kako je početkom godine rekao zamenik gradonačelnika Goran Vesić, „pored milion kvadrata legalne novogradnje, niče i 150.000-200.000 kvadrata divlje gradnje“. Dakle, svaki šesti objekat u Beogradu se gradi bez papira!
JATAGAN I PIŠTOLJ MALA
Divljih naselja bilo je i u daljoj prošlosti prestonice. Najveće od njih bila je Jatagan mala, sa svojim bednim straćarama, ćumezima i zemunicama, koje je postalo poznato zbog serije „Senke nad Balkanom“. Međutim, bilo je i drugih, poput Pištolj male u donjem delu Dorćola.
Suzana Luković Blic
