Izložba „Sve je ikona, sve je ikonično“ otvorena je do utorka, 5. decembra, u Centru za kulturu Grocka.
Na izložbi su svoje radove u „al seko“ (ital. al secco – na suvo) tehnici, akrilnim bojama na platnu, predstavili umetnici Aleksandra Vagner Ranđelović i Čedomir Ranđelović.
– Sveti Oci su celokupni od Boga stvoreni svet shvatili kao ikonu Božiju, kao delo savršenog Umetnika. Po Florovskom, ikona je prozor u Carstvo Nebesko. Ona uvek prikazuje istorijsku ličnost ili događaj smešten u stanje budućeg veka, preobražene smrtne tvari u besmrtnost i neprolazno stanje. – poručuju nam Aleksandra i Čedomir Ranđelović.
Pravoslavno hrišćanstvo ostalo je verno tradiciji i razvilo je najfiniji i najdetaljniji ikonopis sa određenim kanonima (pravilima) ikonopisanja, kojih se pridržavaju svi ikonopisci, a prenose se generacijama sa majstora na učenika. I tako su svoje radove, nastale po uzoru na srpsko srednjovekovno slikarstvo, predstavili Aleksandra Vagner Ranđelović i Čedomir Ranđelović na izložbi u Centru za kulturu Grocka, a sa platna mirnim pogledom svakog posetioca dočekuju likovi Svetog Arhangela Mihaila, Gospod Isus Hristos Svedržitelj, Sveti ratnici Georgije i Dimitrije, Sveti Jakov brat Božiji, Sveti Nikola Mirlikijski, Sveti Grigorije Palama, dok se na sve smeši blagi lik Bogomajke sa Jedinorodnim Sinom Isusom Hristom u krilu.
Umetnošću se možemo bar malo približiti tom savršenstvu, jer su prestave svetaca i događaja iz Svetog pisma na ikonama slikom izobražena Reč, kako bi je i oni, kroz istoriju mnogobrojni, nepismeni mogli znati, a sve nas zajedno, kao prozor na Zemlji, približiti Carstvu Nebeskom.
Dug put su imale ikone, neizvestan, kroz istoriju i ljudska stradanja, i delile su tu sudbinu, nošene u ratovima kao zaštita, mirotočenjem davale blagodat svoju i ukazivale na buduće događaje, dok su nas sa njih, blagim pogledima, punim ljubavi, a nekada i prekora, gledale oči svetitelja – onih koji su pre nas dali život za Pravdu, Istinu i Put.
Ikona (grč. εἰκών – eikon – slika, obraz, predstava) poznata je u hrišćanstvu već skoro dva milenijuma. U samom početku pojave hrišćanstva nije bilo slikanja svetitelja i predstava iz Svetog pisma, ali se to vremenom promenilo i u III veku počelo je sa izobražavanjem svetih likova Isusa Hrista, Bogorodice, svetitelja, anđela i drugih događaja iz Svetog pisma, koje su slikane najčešće na drvetu, ali i kamenu ili platnu, i postavljane su u svim Pravoslavnim hramovima, sa posebnom pažnjom na ikonostase, po tačno određenim crkvenim kanonima.
U VIII veku dolazi do sukoba zbog ikona. Iz straha da ne bi ikone bile obožavane kao nekada paganski idoli, određeni crkveni poglavari su se suprostavili prikazivanju svetaca i hrišćanske istorije u svim oblicima umetnosti i nastaje borba poznata kao ikonoborstvo, odnosno progon ikona. Mnogo je ikona tada uništeno u Istočnom rimskom carstvu.
Car Lav III (717 – 741) je prvi zabranio klanjanje ikonama od 726. do 729. godine, a suprostavio mu se teolog Jovan Damaskin, po upokojenju u manastiru Svetog Save Osvećenog (Mar Saba) jugoistočno od Jerusalima, proglašen je za sveca i posvećen mu je 4. decembar po julijanskom, odnosno 17. decembar po gregorijanskom kalendaru. Usledila je smena patrijarha, uništavanje ikona, mozaika, manastira, progoni sveštenika i ikonofila, i već 754. godine sledeći car Konstantin V Kopronim saziva ikonoborački sabor u Carigradu, kojem su prisustvovali samo episkopi ikonoborci, na kojem osuđuju ikone kao idolopoklonstvo i biraju novog patrijarha, koji je i sam bio protivnik ikona, i slede nove čistke po crkvama i manastirima, kao i dvora i administracije od ikonodula, odnosno pobornika ikona. Bilo je to teško vreme za ikonodule, koji su ikone skrivali gde su mogli, a mnogi monasi su bežali u južnu Italiju i na Siciliju. Toliko je Konstantin bio protiv ikona i toliko je uticalo političko pitanje opasnosti od islama, koje je tada bilo dominantno, i njihovom zabranom prikazivanja svetih likova, da je car proglasio jeretičkim i sve relikvije i molitve svecima.
Na VII vaseljenskom saboru, održanom septembra i oktobra 787. godine u Nikeji, ikonoborstvo je osuđeno kao jeres i doneta je naredba da se ikone moraju poštovati, jer nikada nisu bile ukras, već su saopštavale nevidljivu božansku stvarnost, koja se manifestuje kroz vreme i prostor.
Ali borbi tu nije bio kraj. Usledile su vladavine careva ikonoboraca, koji su pod uticajem islama vodile kampanju protiv kulta ikona u hrišćanstvu – ikonoklasti (rušenje ikona). Najveći progonitelj ikonofila je bio car Lav V Jermenin (813 – 820), a poslednji od careva-ikonoboraca je bio Teofilo (829 – 842), sin Mihaila II Amorejca, koji umire 842. godine kada i ikonoborstvo gubi svoju premoć.
Naredne godine, 843., car Mihailo III, carica Teodora i patrijarh Metodije sazivaju sabor u Carigradu i konačno je doneta odluka o restauraciji kulta ikona. Povodom kraja ikonoboračkog progona i ponovnog slobodnog poštovanja ikona u Pravoslavnom hrišćanstvu je ustanovljen praznik, koji se proslavlja prve nedelje Vaskršnjeg posta, poznate i kao Čiste nedelje, jer se tada drži strogi post i duhovni i telesni. Tokom Čiste nedelje se posti na vodi, a najbolje je ko može da ne jede ništa tokom dana ili samo jedan obrok i to posle devetog časa, odnosno posle 15 sati, kada se jede samo voda i hleb – suhojedenje.
Tokom hrišćanske Reformacije u Zapadnoj i Centralnoj Evropi u HVI veku ponovo se pojavio pokret ikonoboraca među protestantima, denominacije proistekle iz Rimokatoličke jeresi (koja je otpala od pet apostolskih katedri – pentarhije već u IV veku, otvoreno se sukobila učenjima 867. godine i otišla u raskol od Jedne svete, saborne i apostolske Crkve 16. jula 1054. godine), koju je započeo Matrin Luter i koja se raširila po Evropi i svetu.
Aleksandra Vagner Ranđelović, diplomirala na Visokoj školi likovnih i primenjenih umetnosti na odseku konzervacija-restauracija, od 1996. godine je saradnik-ikonopisac u radionici manastira Bođani, ateljeju Veronike Đukanović (1997-2000) i ateljeu Minić (2000-2007), a izradila je ikone za kivot Svetog kneza Lazara, ikone Svetog Save i Svetog Nikole za manastir Ravanicu, učestvovala u oslikavanju trpezarije crkve Vaznesenje Hristovo u Beču, hrama Svetog Trifuna u Malom Mokrom Lugu i samostalno je oslikala ciklus arhijereja za oltarsku apsidu manastira Tresija, dok je Čedomir Ranđelović, magistar vajarstva, saradnik ateljea Minić (2000-2011), učestovao u oslikavanju mnogobrojnih crkava i kapela u zemlji i inostranstvu od 2000. do 2016. godine: crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija u Kragujevcu, crkva Svetog Velikomučenika Georgija u Viševcu, hram Vaskrsenja Hristovog u Beču, crkva Svetog Vasilija Ostroškog u Lincu, crkve i kapele u manastiru u Bošnjanu, manastira Raletinac, Denkovac, Divostin, crkve u Rušnju, Jagodini, Velikim Crljenima, Vlaškom Dolu, Ensu, crkva Svetog Trifuna u Beogradu, crkva Prenosa moštiju Svetog Save u Austriji, i mnogim drugim.
Snežana Nedić
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1919737121688809&id=1635113596817831
